نام خلیج پارس، با نام ایران برای همیشه تاریخ گره خورده است. اين ارتباط عميق و پايدار ايران با خلیج‌فارس در اشكال و حوزه‌های مختلف قابل ترسيم، تائيد و تأکید است و استمرار آن تا دوران معاصر و حال نيز كشيده شده است؛ براي نمونه، سير تحولات از دوران کهن تا دوران معاصر بيانگر اقتدار ايرانيان در خلیج‌فارس بوده و در حال حاضر نيز جمهوری اسلامی تضمین-کننده ثبات خلیج‌فارس و آرامش در این منطقه است. شورای عالی انقلاب فرهنگی با توجه به هجوم به هویت فرهنگی و تاریخی ملت ایران از سوی برخي از سازمان‌های جغرافيايي بین‌المللی و به‌خصوص برخی از کشور‌های همسایه و تلاش آنان برای تحریف نام تاریخی خلیج‌فارس، به پیشنهاد شورای فرهنگ عمومی، دهم اردیبهشت‌ماه - روز اخراج پرتغالی‌ها از تنگه هرمز - را به‌عنوان «روز ملی خلیج‌فارس» نام‌گذاری کرد و جهاد دانشگاهي از سال 1384 نسبت به برگزاري دوازده دوره همايش ملي خلیج‌فارس اقدام كرده است؛ ضرورت برگزاري اين همايش از سوي جهاد دانشگاهي از اين ناشي می‌شد كه خلیج‌فارس با تاریخ و تمدنی دیرین و درخشان و مردمانی که به مدد فرهنگ پویا و پربار خویش آیین‌ها آفریدند، براي ايرانيان فراتر از یک نام و یک دریا است. سواحل و جزیره های ایرانی خلیج‌فارس همواره آینه فرهنگ و تمدن ایران‌زمین بوده است. در هر گوشه از این آب‌وخاک آیین‌هایی دیده می‌شود که ریشه در تمدن کهن ایران و گاه جهان دارد و ارتباط شگفت‌انگیز این دیار با دیگر سرزمین‌ها نشان از دیرپایی مردمانی است که تمدن و فرهنگ دیرین بشری را می‌شناخته و آن‌ها را چون خون در رگ زندگی خویش جاری ساخته‌اند.
خلیج‌فارس در طول تاريخ همواره جايگاه ويژه‌اي داشته است، اين پهنه آبي مهم كه 2500 سال پيش به نام دریای پارس خوانده مي‌شد، از سوابق تاريخي، جغرافيايي و فرهنگ و تمدن غني برخوردار است كه در كنار نقش اقتصادي آن به‌ویژه در تأمين انرژي جهان، از نظر جنبه‌هاي مختلف سیاسی، اقتصادی و گردشگری دارای اهمیت است.
آثار باستاني برجای‌مانده از شهرهاي ساحلي خلیج‌فارس همانند بوشهر، خارك ، سيراف و بند طاهري حكايت از وجود يك تمدن 6000 ساله در سواحل خلیج‌فارس مي‌كند. آثار مكتوب و نوشتاري برجای‌مانده حدود كمتر از3000سال قدمت دارند و از بسياري از مسائل و حوادث دوره تمدن ايلامي‌ها، مادها، آشوری‌ها، دراويديان و پيشداديان و تا قبل از حكومت هخامنشیان اطلاع دقيق و روشني وجود ندارد و اين دوره از زندگي ساكنان منطقه هنوز در پرده‌اي از ابهام وجود دارد. در دوره امپراتوري قدرتمند و پهناور هخامنشیان است كه خلیج‌فارس شهرت جهانی مي‌يابد. پژوهشگراني كه در خصوص نام خلیج‌فارس تحقيق کرده‌اند، متفق‌القول هستند كه نام خلیج‌فارس در تمام قرون و به‌ویژه در 2500 سال گذشته نامي يگانه، بين‌المللي و بدون معارض بوده است.
قدمت خلیج‌فارس با همين نام چندان ديرينه است كه نمي‌توان با استفاده از حربه‌هاي سياسي و مالي خدشه‌اي به نام اين پهنه هميشه خلیج‌فارس و جزاير آن وارد نمود؛ ولي برخي از كشورهاي منطقه و نيز متأسفانه برخي از ژورنال‌ها و مجامع علمي جهاني در دهه‌هاي اخير نام اصلي و مستند اين داشته تاريخي ايرانيان را كه ازقضا جزء راهبردي‌ترين مناطق جهان است، تحریف کرده‌اند
ازاین‌رو جهاد دانشگاهی تلاش كرده است تا با سامان بخشيدن به تلاش‌هاي پراكنده دانشگاهيان، موضوع خلیج‌فارس را به‌مثابه دغدغه جدي براي احقاق حقوق مشروع فرهنگي و سياسي ملت ايران برجسته نمايد و دبيرخانه دائمي همايش ملي علمي – فرهنگی خلیج‌فارس بدین منظور باسابقه برگزاري 12 دوره همايش در جهاد دانشگاهی تأسیس شده است و به حول و قوه الهي سیزدهمین دوره آن نيز در صورت فراهم بودن زمینه‌ها برگزار خواهد گرديد.
" سیزدهمين همایش ملي و نخستین همایش بین‌المللی علمي – فرهنگي خلیج‌فارس"، ظرفیتی است که محققان و دانشجویان حوزه مطالعات مربوط به خلیج‌فارس را گرد هم مي‌آورد تا آخرین دستاوردهای علمی در این حوزه را در محورهای تعیین‌شده، موردبررسی قرار دهند و با توليد و نشر مقالات علمي به‌صورت كتاب مجموعه مقالات و نمایه‌سازی مقالات در پایگاه‌های استنادی معتبر، به دفاع علمي از نام تاریخی خلیج‌فارس و پاسداشت آن و بيان مزيت‌هاي متنوع و متكثر اين خليج ايراني از منظر گردشگري، سياسي، اقتصادي، راهبردي و زيست‌محيطي بپردازند. از سویی دیگر تلاش شود تا با موج ایران هراسی که در منطقه به راه افتاده است و ایران به‌عنوان منبع تهدید معرفی می‌شود، مقابله علمی شود.
برگزاري اين همايش انگشت تأييد و تأكيدي است به این‌که خلیج‌فارس از ديرباز دروازه اصلي ورود و خروج فرهنگ، تمدن، اقتصاد و سياست ايران بوده و بالندگي دولت مركزي ايران همواره به حضور قدرتمند سياسي در خلیج‌فارس مربوط مي‌شده است و اين موضوع در ديدگاه نويسندگان جهاني در خصوص اهميت راهبردي تنگه هرمز و جزاير سه‌گانه به‌خوبی و عينه قابل ردگيري و بازيابي است. اين معبر بزرگ تاريخي، فرهنگي و سياسي امروزه در جهان از اهميت خاصي برخوردار است و جايگاه چالش اصلي ايران با قدرت‌هاي استعماري شده است.